ირანის ისლამური რესპუბლიკის საგარეო საქმეთა მინისტრის აბას არაყჩის სიტყვით გამოსვლა საერთაშორისო კონფერენციაზე „საერთაშორისო სამართალი აგრესიის დროს:

.

სახელითა უზენაესისა

 

ირანის ისლამური რესპუბლიკის საგარეო საქმეთა მინისტრის, აბას არაყჩის სიტყვით გამოსვლა საერთაშორისო კონფერენციაზე „საერთაშორისო სამართალი აგრესიის დროს: აგრესია და თავდაცვა“.

2025 წლის 15 ნოემბერი

 

გაეროს დაარსების მეოთხმოცე წლისთავზე, მაშინ როცა მოლოდინი გვქონდა, რომ უფრო მეტად ვიხილავდით საერთაშორისო სამართლის საფუძვლებისა და პრინციპების, როგორც უნივერსალური სიკეთის, მიმართ ერთგულებას და საერთაშორისო საზოგადოების მონაპოვრის დაცვას, სამწუხაროდ, ვხედავთ სრულმასშტაბიან თავდასხმას ამ პრინციპებზე, რევიზიონისტული ძალების მიერ.

დღეს ისეთი რეალობის წინაშე ვდგავართ, რომ მეტად აღარ შეიძლება ამ ყველაფერზე თვალის დახუჭვა და მასზე არაფრის თქმა. საერთაშორისო სამართალი თავდასხმის სამიზნედაა ქცეული. მსოფლიო სხვადასხვა დონეზე ძალიან სერიოზული გამოწვევების, შემაშფოთებელი პროცესების და უპრეცედენტო გეოპოლიტიკური ცვლილებების წინაშე დგას.

საერთაშორისო სამართლის საფუძვლები უპრეცედენტო თავდასხმის ქვეშ აღმოჩნდა იმ ძალთა მხრიდან, რომლებიც თავს მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ჩამოყალიბებული წესრიგის მუდმივ დამცველებად მიიჩნევდნენ. გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ჩამოყალიბების შემდეგ შექმნილი ნორმებიც, ყოვლისმომცველი ქაოსის წინაშე აღმოჩნდა. იმის ნაცვლად, რომ „ომი და ძალადობა“ გამონაკლისად ყოფილიყო აღქმული, „მშვიდობა და თანაცხოვრება“ კი საყოველთაო წესი ყოფილიყო, ომი და ძალადობა საერთაშორისო ურთიერთობებში ახალ ნორმად გადაიქცა. ზოგიერთი ქვეყნის მხრიდან საკუთარი საგარეო მიზნების მისაღწევად, სამხედრო საშუალებების გამოყენება წესად გადაიქცა.

დღევანდელი მდგომარეობა, სამწუხაროდ, საერთაშორისო სამართლის წინააღმდეგ მიმართული იმ პროცესის ნაწილია, რომელსაც უკანასკნელ წლებში ამერიკა და მისი მოკავშირე ზოგიერთი ქვეყნის მთავრობა მისდევს. მათ დასავლეთზე ორიენტირებული სისტემის სასარგებლოდ, ლოზუნგი „კანონზე დაფუძნებული საერთაშორისო წესრიგი“ შეცვალეს შემდეგი ლოზუნგით „წესებზე დაფუძნებული საერთაშორისო წესრიგი“.

წესებზე დაფუძნებული წესრიგი პრაქტიკაში, დასავლური ქვეყნების მსწაფლწარმავალ სურვილებზე, მიზნებზე, პროგრამებსა და ინტერესებზე დაყრდნობით ისე განიმარტა, რომ მეტწილად საერთაშორისო სამართლის საწინააღმდეგო ინსტრუმენტად იქცა და ამერიკის და დასავლეთის ჰეგემონიის სამსახურში ჩადგა.

სამწუხაროდ, საერთაშორისო დონის მრავალჯერადი გაფრთხილებები და მოწოდებები — მათ შორის გლობალური სამხრეთის ქვეყნებისა — უნივერსალურობაზე, თანასწორობაზე და ძალისა და დისკრიმინაციის უარყოფაზე დაფუძნებულ საერთაშორისო სამართლის დაბრუნების აუცილებლობის შესახებ, გაუთვალისწინებელი დარჩა. შედეგად, დღეს უკვე აღარც „წესებზე დაფუძნებულ წესრიგზე“ საუბრობენ ფართოდ; პირიქით — პრაქტიკაში ვხედავთ შეერთებული შტატებისა და მისი ზოგიერთი მოკავშირის მცდელობას, რომ „ძალაზე დაფუძნებული საერთაშორისო წესრიგი“  ახლებურად ჩამოაყალიბონ.

ძვირფასო პროფესორებო და მკვლევრებო!

ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტი თეთრ სახლში „ძალისმიერი მშვიდობის“ დოქტრინით მივიდა. დიდი დრო არ გასულა იმის გასაგებად, რომ ეს დოქტრინა, არსებითად, ქცევის კოდექსი და მოქმედების ახალი ჩარჩოს საფარი იყო: „ძალისმიერი ჰეგემონია“, ანუ შიშველი ძალა.

ის, რასაც ამერიკელი მაღალჩინოსნები დღეს არაერთხელ და ყოველგვარი შენიღბვის გარეშე ამბობენ, ამ რეალობის ინტერპრეტაციის ადგილს არ ტოვებს. ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტი ნათლად ამბობს, რომ ამერიკას აღარ სურს მოქმედება ვალიდური პოლიტიკური მოსაზრებების საფუძველზე, საერთაშორისო სამართლის ფარგლებში და უბრალოდ „გამარჯვებს“ ესწრაფვის. ეს არის ჰეგემონიური ამერიკის მანიფესტი და, ფაქტობრივად, ჯუნგლების კანონთან დაბრუნება.

ამ მანიფესტის მიხედვით, თავდაცვის მინისტრი ომის მინისტრი ხდება, ხოლო ბირთვული იარაღის გამოცდა კვლავ დღის წესრიგში დგება. პრეზიდენტი, რომელიც საკუთარ თავს მშვიდობის მომტან პრეზიდენტს უწოდებს, თვითნებურად და ყოველგვარი მიზეზისა და გამართლების გარეშე ესხმის თავს სადაც სურს, ბრძანებს ქალაქების ევაკუაციას, მოითხოვს უპირობო დანებებას და არღვევს და ანადგურებს ყველა საერთაშორისო სამართალს, მათ შორის მის წინამორბედი პრეზიდენტების ვალდებულებებსაც.

ძალის შიშველი და დაუფიქრებელი გამოყენების ეს პროცესი და საერთაშორისო სამართლის საფუძვლებზე მუდმივი თავდასხმა, რას წარმოადგენს გარდა ჯუნგლების კანონისა? ნებისმიერი კუთხით, რომ შეხედოთ, ეს პროცესი შეუწყნარებელია და არ უნდა გაგრძელდეს.

 

უახლესი სტატისტიკის მიხედვით, მსოფლიო სამხედრო ბიუჯეტი უპრეცედენტო ნიშნულს — 3 ტრილიონ დოლარს — მიუახლოვდა, რაც ბოლო ათწლეულებში უმაღლეს ზრდას ასახავს. მხოლოდ 2024 წელს, საშუალოდ, სახელმწიფო ბიუჯეტების 7 პროცენტზე მეტი სამხედრო დანიშნულებას მოხმარდა, ხოლო 2025 წლის პროგნოზები მინიმუმ 10 პროცენტს აჩვენებს. ეს ზრდა მსოფლიოს ყველა გეოგრაფიულ რეგიონს მოიცავს და ერთ შედეგამდე მიდის: უფრო მასობრივი ომი, ძალადობა და საყოველთაო დაძაბულობა. მიზეზიც ნათელია — იმ ჯუნგლებში, რომლებიც ამერიკამ შექმნა, კანონი აღარ არსებობს და თავდაცვისთვის საკმარისი ძალა უნდა გქონდეს.

ამ უკიდურესი მილიტარიზმის შედეგად დღეს ვხედავთ გლობალურ გეოპოლიტიკურ გახლეჩებს, დიდ სახელმწიფოებს ებს შორის მზარდ კონკურენციას, რაკეტებისა და ბირთვული არსენალების, აგრეთვე თავდასხმის იარაღების გაფართოებას, მშვიდობიანი ტექნოლოგიების, მათ შორის ჩვეულებრივი სატელეკომუნიკაციო მოწყობილობების, სამხედრო მიზნებისთვის გამოყენებას, რეგიონული საშუალო ძალების შეტაკებებს საზღვრებს მიღმა, მრავალშრიან ქაოსს გლობალურ და რეგიონულ წესრიგში, ეკონომიკური, კულტურული და თუნდაც სამხედრო ინტეგრაციის შემცირებას ქვეყნებს შორის და, ყველაზე მთავარს — დიპლომატიის უკანა პლანზე გადანაცვლებას. ჭეშმარიტება ისაა, რომ როდესაც ისრაელის რეჟიმმა 13 ივნისს, აშშ-ის პრეზიდენტის მითითებით და ხელმძღვანელობით, ირანზე შეტევა მიიტანა, პირველი ბომბები სწორედ ირანსა და ამერიკას შორის მოლაპარაკებების მაგიდას დაარტყა, მოლაპარაკებებისა, რომლის ხუთი რაუნდი უკვე გამართულიყო და მეექვსე 15 ივნისისთვის იყო დაგეგმილი.დიპლომატია 12-დღიანი ომის პირველი მსხვერპლი გახდა.

დასავლეთ აზიის რეგიონი, როგორც მსოფლიოს ერთ-ერთი ყველაზე საერთაშორისო კვანძი, ამ ტრაგიკული ვითარების მთავარ მსხვერპლად იქცა და იქ მიმდინარე პროცესები უშუალოდ ზემოთ ჩამოთვლილი ტენდენციების გავლენის ქვეშ მოექცა. რეალურად, ამ რეგიონის მოვლენები, განსაკუთრებით ბოლო ორი წლის განმავლობაში, სრულფასოვან სარკეს წარმოადგენს იმ საშიში, ანტი-სამშვიდობო და ანტი-საერთაშორისო-სამართლებრივი პროცესებისა, რომლებიც გლობალურად ვითარდება.

არავისთვის საიდუმლოს არ წარმოადგენს, თუ როგორ ესხმის თავს საერთაშორისო სამართლის უცხადეს საფუძვლებს თელ-ავივის რეჟიმი, როგორც შეერთებული შტატების მსახური და მისი დანამატი დასავლეთ აზიის რეგიონში. ასევე ნათელია, როგორ ესწრაფვის ეს რეჟიმი საკუთარი უსაზღვრო და სახიფათო გეოპოლიტიკური ამბიციების დაკმაყოფილებას. ამ რეჟიმმა, ვაშინგტონისა და ზოგიერთი ევროპული მთავრობის მიერ ხელმოწერილ ჩეკზე დაყრდნობით, ნატოსა და დასავლეთის მიერ მილიარდობით დოლარის ღირებულების იარაღითა და სამხედრო აღჭურვილობით წახალისებულმა, ასევე საერთაშორისო ფორუმებზე მათთვის შექმნილი იმუნიტეტით, ჩაიდინა და აგრძელებს კაცობრიობის წინააღმდეგ ყველაზე საზარელი დანაშაულების ჩადენას, მათ შორისა მასობრივი ხოცვა-ჟლეტები, მკვლელობები, გენოციდი და ეთნიკური წმენდა.

ბოლო ორი წლის განმავლობაში ამ რეჟიმმა შვიდ ქვეყანაზე განახორციელა თავდასხმა; პალესტინასთან ერთად ოკუპირებულია სხვა ქვეყნების ახალი ტერიტორიებიც, მათ შორის ლიბანსა და სირიაში. ეს რეჟიმი უტიფრად საუბრობს დასავლეთ აზიის რეგიონული წესრიგის გადახედვასა და „დიდ ისრაელზე“.დღეს ეს მკაფიო და უდავო რეალობად იქცა: არც ერთი ქვეყანა დაცული არ არის ისრაელის რეჟიმის სურვილისგან, მოიპოვოს ჰეგემონია სამხედრო და უსაფრთხოების სფეროში.

საკუთარი გეოპოლიტიკური ილუზიების და ოცნებების ტყვეობაში მყოფმა ისრაელის რეჟიმმა, სწორედ ამ ლოგიკით, შეერთებული შტატების სრული მეთაურობითა და ხელმძღვანელობით, როგორც მისმა პრეზიდენტმა ცოტა ხნის წინ აღიარა, 13 ივნისის შუაღამისას, მასკატში ბირთვული მოლაპარაკებების მეექვსე რაუნდამდე სულ რაღაც ორი დღით ადრე, ჩაშალა დიპლომატია და მშვიდობიანი გზით შეთანხმების მიღწევის შესაძლებლობა.

სიონისტური რეჟიმის აგრესია ირანის ტერიტორიაზე, არაერთი მშვიდობიანი მოქალაქის მოწამეობრივი სიკვდილი, მეთაურების მკვლელობა მათ სახლებში და მშვიდობიანი ბირთვული ობიექტების მიზანში ამოღება არა მხოლოდ საერთაშორისო სამართლის ყველაზე აშკარა პრინციპებისა და გაეროს ქარტიის განმეორებითი პუნქტების დარღვევა იყო, არამედ სრულმასშტაბიანი თავდასხმა გაუვრცელებლობის ხელშეკრულებაზე.

ჰიროსიმასა და ნაგასაკის ტრაგედიის 80 წლისთავზე, შეერთებულმა შტატებმა კიდევ ერთი დანაშაული ჩაიდინა სააგენტოს ზედამხედველობის ქვეშ ირანის ტერიტორიაზე არსებულ მშვიდობიან ბირთვულ ობიექტებზე აგრესიული, და ღრმად უპასუხისმგებლო თავდასხმებით და კიდევ ერთხელ გახდა გლობალური მშვიდობისა და უსაფრთხოების ნომერ პირველი საფრთხე.

ირანის ისლამურმა რესპუბლიკამ, საკუთარი მიწისა და ხალხის უკანონო აგრესიისგან ლეგიტიმურად დაცვის უფლებაზე დაყრდნობით, არა მხოლოდ შეაჩერა აგრესორები, არამედ აგრესორისთვის მიყენებული მძიმე დარტყმებით აჩვენა: მიუხედავად იმისა, რომ ირანელი ერი მშვიდობისმოყვარე ერია, ომის კრიტიკულ მომენტებში ბოლომდე გაძლებს და აგრესორს ანანებს. ყველამ დაინახა, თუ როგორ შეიცვალა 9 დღეში „უპირობო დანებების“ გზავნილი „უპირობო ცეცხლის შეწყვეტის“ მოწოდებით და გაქარწყლდა ირანული ერისა და მისი მმართველი სისტემის შესახებ არსებული თავდაპირველი ილუზიები.

ირანის ისლამური რესპუბლიკის, როგორც გაეროს დამფუძნებელი წევრის, ქცევა ყოველთვის სრულად შეესაბამებოდა საერთაშორისო სამართალს. ირანის ბირთვული პროგრამა ფუნდამენტურად ეფუძნება ჩვენს მიერ აღიარებულ უფლებებს, რომლებიც გათვალისწინებულნი არიან NTP ხელშეკრულების მე-4 მუხლით. მშვიდობიანი მიზნებისთვის ბირთვული ტექნოლოგიების განვითარება, მათ შორის ურანის გამდიდრება, ირანელი ხალხის განუყოფელი უფლებაა; უფლება, საიდანაც ჩვენ არასდროს გადაგვიხვევია. ირანი მრავალი წლის განმავლობაში სრულად ექვემდებარებოდა IAEA-ს ყველაზე ყოვლისმომცველ შემოწმების რეჟიმს და იცავდა ყველა ტექნიკურ ვალდებულებას.

2015 წლის ბირთვული შეთანხმების შემდეგ, ირანის ისლამურმა რესპუბლიკამ სრულად შეასრულა ბირთვული შეთანხმებით (JCPOA) და უშიშროების საბჭოს 2231 რეზოლუციით გათვალისწინებული ვალდებულებები, რასაც ადასტურებს IAEA-ს ზედიზედ 15 ანგარიში. შეთანხმებიდან ცალმხრივად და უმიზეზოდ გავიდა შეერთებული შტატები და არა ირანი. შეერთებული შტატები JCPOA-თი გათვალისწინებული ვალდებულებების შესრულების შემთხვევაში, დღეს სრულიად განსხვავებულ სიტუაციაში ვიქნებოდით.

ირანის პასუხი ისრაელისა და აშშ-ის აგრესიაზე განხორციელდა გაეროს წესდების 51-ე მუხლის, „თავდაცვის თანდაყოლილი უფლების“ მკაცრი დაცვით. ჩვენი თავდაცვითი ოპერაციები შემუშავებული იყო აუცილებლობის, პროპორციულობისა და სამხედრო და სამოქალაქო სამიზნეებს შორის განსხვავების პრინციპების გათვალისწინებით. ირანი, საფრთხისა და აგრესიის პიკშიც კი, იცავდა საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლის პრინციპებს.ისრაელის რეჟიმისგან განსხვავებით, რომელიც ასობით მშვიდობიან მოქალაქეს უმცირესი საბაბით ხოცავს, ირანის არცერთი ქმედება არ იყო მიმართული საცხოვრებელი ადგილების ან მშვიდობიანი მოსახლეობის წინააღმდეგ. ირანის ისლამურმა რესპუბლიკამ დაამტკიცა, რომ ყველა კრიზისსა და კონფლიქტში ის კანონის გზას მისდევს; მაშინ როდესაც აგრესორებმა მთელი მსოფლიოს წინაშე დაარღვიეს გაეროს ქარტია, გაუვრცელებლობის რეჟიმი, სამართლიანობის პრინციპები და საერთაშორისო სამართლის უზენაესი წესებიც კი.

საერთაშორისო სამართალი, მიუხედავად იმისა, რომ უღირსი თავდასხმის ქვეშაა, მაინც ცოცხალია, იმ პირობით, რომ ყველანი დავიცავთ მას. ზემოთ ნახსენები გამოწვევები ასევე მოიცავს დიდ შესაძლებლობებს, მათ შორის არსებული მძიმე სიტუაციის გლობალურ და რეგიონულ გაცნობიერებას და ინკლუზიურობის, არამილიტარიზაციისა და კოლექტიურ ინტერესებზე დაფუძნებული თანამშრომლობისადმი შეთანხმებულ გლობალურ ნებას. ჩვენ ყველანი უნდა დავუბრუნდეთ მიდგომას, რომელიც დაფუძნებულია კანონის უზენაესობის, ძალისა და აგრესიის აკრძალვაზე, ასევე გაეროს ქარტიის სულისკვეთებით მიღწეულ ღირებულ ადამიანური მიღწევებისთვის დაბრუნებაზე. თუ უკანონობის, უკანონო ქცევისა და ძალის გამოყენების საშიში ტენდენცია დღეს არ შეჩერდება, შესაძლოა მომავალში ყველამ კიდევ უფრო მწარე გამოცდილების მომსწრე გავხდეთ.

დღეს მსოფლიო და რეგიონი ორი დილემის წინაშე დგას: ერთი მხრივ, დომინირების, ჰეგემონიისა და უპირატესობის, ძალისა გამოყენების, მილიტარიზმის, ომისა და ძალადობის და, მოკლედ, ჯუნგლების კანონის დილემა; და მეორე მხრივ, უნივერსალურ სამართალსა და საერთაშორისო სამართალზე დაფუძნებული გლობალური დილემა, რომელიც ეფუძნება კონვერგენციას, დიალოგსა და კოლექტიურ ჩარჩოში მშვიდობას. ირანის ისლამურ რესპუბლიკას მეორე გზას სჯერა და მზადაა შეასრულოს თავისი როლი გლობალური წესრიგის კანონზე დაფუძნებულ გლობალურ წესრიგში დაბრუნების გზაზე და გლობალურ სამხრეთთან და პასუხისმგებელ მთავრობებთან თანამშრომლობით.

ამ სივრცეში ირანი ცდილობს შექმნას ძლიერი რეგიონი, რომელიც დაფუძნებული იქნება საერთო გაგებაზე, ძმობასა და მშვიდობაზე. ჩვენ გვჭირდება ინკლუზიური მიდგომა, რომელიც დაფუძნებულია რეგიონის ყველა პოტენციალის გამოყენებაზე. ირანის ისლამური რესპუბლიკა რეგიონის ქვეყნების უსაფრთხოებას საკუთარ უსაფრთხოებად მიიჩნევს და სურს, რომ „მდგრადი ნდობა“ იყოს ამ რეგიონში ახალი სივრცის საფუძველი და ღერძი. ჩვენ ყველამ უნდა შევასრულოთ ჩვენი პოზიტიური როლი ამ რეგიონში და შევქმნათ ახალი დოქტრინა უსაფრთხოების, მშვიდობის, კეთილდღეობისა და ინტეგრაციისთვის.